کارگروه الگوی پیشرفت اسلامی شهر تهران

[1] " روى خود را متوجه آئین پاک و خالص پروردگار کن"! (فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً). چرا که" این فطرتى است که خداوند انسانها را بر آن آفریده، دگرگونى در آفرینش خدا نیست" (فطرة اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ)." این است دین و آئین محکم و استوار" (ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ)." ولى اکثر مردم نمى‏دانند" (وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ) " اقم" از ماده" اقامه" به معنى صاف و مستقیم کردن و بر پا داشتن است.و" حنیف" از ماده" حنف" (بر وزن کنف) به معنى تمایل از باطل به سوى حق و از کجى به راستى است، بنا بر این دین حنیف یعنى دینى که از تمام کجیها و از انحرافات و خرافات و گمراهیها به سوى راستى و درستى متمایل شده است. " وجه" به معنى" صورت" است، و در اینجا منظور صورت باطنى و روى دل مى‏باشد، بنا بر این منظور تنها توجه با صورت نیست، بلکه توجه با تمام وجود است، زیرا وجه و صورت مهمترین عضو بدن و سنبل آن است. تفسیر نمونه، ج‏16، ص: 417

[2] فَطَرَ اللّهُ الخلقَ: همان ایجاد و آفریدن و ابداع آن است بر طبیعت و شکلى که آماده فعلى و کارى باشد پس آیه: فِطْرَتَ‏ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها (30/ روم) اشاره‏اى از خداى تعالى است به آنچه را که ابداع نموده و آفریده است و در آنچه که در وجود مردم از گرایش به شناخت خداى تعالى متمرکز ساخته و نهاده است.مفردات الفاظ قران کریم ج3 ص 72

[3] الَّذینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ الَّذی یَجِدُونَهُ مَکْتُوباً عِنْدَهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجیلِ یَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّباتِ وَ یُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبائِثَ وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتی‏ کانَتْ عَلَیْهِمْ فَالَّذینَ آمَنُوا بِهِ وَ عَزَّرُوهُ وَ نَصَرُوهُ وَ اتَّبَعُوا النُّورَ الَّذی أُنْزِلَ مَعَهُ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (157اعراف)

[4] مراد از عالم تکوین و نظام تکوین، کل عالم خلقت و عالم وجود و قوانین حاکم بر آن است به عبارت دیگر مراد از عالم تکوین، فعل خداست. « بَدیعُ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ وَ إِذا قَضى‏ أَمْرًا فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ»؛(بقره/117(

[5]  مراد از آن،‌ همان شریعت است و شریعت یعنی اوامر و نواهی خدا نسبت به موجود مختار(انسان و جن) و تفاوت نظام تشریع و نظام تکوین در این است که متعلق امر، در نظام تشریع فعل اختیاری انسان است ولی در نظام تکوین متعلق امر، اشیاء هستند و اختیار انسان نقشی در تحقق آن ندارد؛خود اختیار نیز یکی از اشیاء تکوینی است و رابطه این دو نظام با همدیگر آن است که انسان با عمل به نظام تشریع با نظام تکوین هماهنگ می شود و همسو با کل هستی به سوی خداوند متعال حرکت می کند.(الا الی الله تصیر الامور»(شوری/53(

[6] ده سال حکومت نبی مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی(صلّ الله علیه وآله و سلّم) و همچنین چهار سال و چند ماه حکومت امیرالمومنین علی(علیه السلام) نشانهای از این نوع حکومت الهی می باشد.

[7] قَالَ علی صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص بَعْدَ عَدِّ الْأَئِمَّةِ ع ثُمَّ یَغِیبُ عَنْهُمْ إِمَامُهُمْ مَا شَاءَ اللَّهُ وَ یَکُونُ لَهُ غَیْبَتَانِ إِحْدَاهُمَا أَطْوَلُ مِنَ الْأُخْرَى ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ فَقَالَ رَافِعاً صَوْتَهُ الْحَذَرَ الْحَذَرَ إِذَا فُقِدَ الْخَامِسُ مِنْ وُلْدِ السَّابِعِ مِنْ وُلْدِی قَالَ عَلِیٌّ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا یَکُونُ حَالُهُ عِنْدَ غَیْبَتِهِ قَالَ یَصْبِرُ حَتَّى یَأْذَنَ اللَّهُ لَهُ بِالْخُرُوجِ فَیَخْرُجُ مِنَ الْیَمَنِ مِنْ قَرْیَةٍ یُقَالُ لَهَا کَرْعَةُ عَلَى رَأْسِهِ عِمَامَتِی مُتَدَرِّعٌ بِدِرْعِی مُتَقَلِّدٌ بِسَیْفِی ذِی الْفَقَارِ وَ مُنَادٍ یُنَادِی هَذَا الْمَهْدِیُ‏ خَلِیفَةُ اللَّهِ‏ فَاتَّبِعُوهُ‏ یَمْلَأُ الْأَرْضَ‏ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً وَ ذَلِکَ عِنْدَ مَا تَصِیرُ الدُّنْیَا هَرْجاً وَ مَرْجاً وَ یَغَارُ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ فَلَا الْکَبِیرُ یَرْحَمُ الصَّغِیرَ وَ لَا الْقَوِیُّ یَرْحَمُ الضَّعِیفَ فَحِینَئِذٍ یَأْذَنُ اللَّهُ لَهُ بِالْخُرُوجِ. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏52، ص: 380

[8] داعیه‌ی ما ایجاد تمدّنی است متکّی به معنویّت، متکّی به خدا، متکّی به وحی الهی، متکّی به تعلیم الهی، متکّی به هدایت الهی. امروز اگر یک چنین تمدّنی را ملّتهای اسلامی - که بحمدالله بسیاری از ملّتهای اسلامی بیدار شده‌اند و به پا خاسته‌اند - بتوانند پایه‌گذاری کنند، بشر سعادتمند خواهد شد. داعیه‌ی جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی این است؛ ما دنبال یک چنین تمدّنی هستیم. این را شما جوانهای عزیز به خاطر بسپارید، این را شاخص و معیار قرار بدهید. بیانات امام خامنه‌ای(مدظله العالی) در محفل انس با قرآن 31/4/91.  تمدّن اسلامی به وجود خواهد آمد؛ آن وقت فرهنگ اسلامی فضای عمومی بشریت را فرا خواهد گرفت. بیانات امام خامنه‌ای(مدظله العالی) در نماز جمعه تهران 28/5/84 . هدف نهائی را باید امّت واحده‌ی اسلامی و ایجاد تمدّن اسلامی جدید بر پایه‌ی دین و عقلانیت و علم و اخلاق، قرار داد. بیانات امام خامنه‌ای(مدظله العالی) در اجلاس بین‌المللی بیداری اسلامی‌ 26/6/90

[9] امام یک قاعده‌ی محکم و مستحکمی را به وجود آورد که بر اساس این قاعده می‌شود تمدّن عظیم اسلامی را بنا نهاد. بیانات امام خامنه‌ای(مدظله العالی)در بیست و دومین سالگرد ارتحال امام خمینی(ره)  14/3/1391

[10] دولت اسلامی است که کشور اسلامی به وجود می‏آورد. وقتی کشور اسلامی پدید آمد، تمدّن اسلامی به وجود خواهد آمد؛ آن وقت فرهنگ اسلامی فضای عمومی بشریّت را فرا خواهد گرفت. بیانات امام خامنه‌ای(مدظله العالی) درنماز جمعه تهران 25/8/84

[11] مشروطه از آن روز اول عمل به آن نشد. قانون اساسی از روز اول، همین قانون اساسی که همه آنها قبول دارند از روز اوّل عمل به آن نشد. یکی از مواد قانون اساسی این است که باید 5 نفر از مجتهدین در مجلس باشند، نظارت کنند که مبادا احکامی که اینها صادر می کنند بر خلاف حکم شرع باشد. پس ما از اوّلی که مشروطه را درست کردند مردم، مردم را بازی دادند، از اوّل بازی دادند. از اوّل که مشروطه را اینها درست کردند این شیاطین که متوجّه مسائل بودند، روحانیّون و مؤمنینی که تبع آنها بودند، بازی دادند اینها را، خدعه کردند، متمّم قانون اساسی را قبول کردند و اینها، لکن وقت عمل، عمل نکردند به متمّم قانون اساسی یعنی 5 نفر مجتهد را در مجلس ما نیاوردند، بله چیز اول یک صورتی ابتدا درست شد اما آن صورتی بود که تمام شد. امام خمینی(ره)صحیفه نور جلد 2 صفحه 286    

[12]هدف ملّت ایران و هدف انقلاب اسلامی، ایجاد یک تمدّن نوین اسلامی است. بیانات امام خامنه‌ای(مدظله العالی) دیدار جوانان استان خراسان شمالی 1391/7/23  

[13] ما می‏خواهیم آن نظامی، آن تشکیلاتی و آن حکومتی را که بتوان این هدفها را در آن محقّق کرد، به وجود آوریم. این یک فرآیند طولانی و دشواری دارد و شروعش از انقلاب اسلامی است. البتّه انقلاب که می‏گوییم، حتماً به معنای زد و خورد و شلوغ کاری و امثال اینها نیست؛ برخلاف آن برداشتهایی است که می‏بینیم در بعضی از نوشته‏ها خوششان می‏آید با کلمه‏ی انقلاب بازی کنند! گاهی می‏خواهند انقلاب را به معنای شورش، اغتشاش، بی‏نظمی و بی‏سامانی وانمود کنند و بگویند ما انقلاب نمی‏خواهیم؛ یعنی انقلاب چیز بدی است! این برداشتهای غلط از انقلاب است. انقلاب یعنی دگرگونی بنیادی. البتّه این دگرگونی بنیادی در اغلب موارد بدون چالشهای دشوار و بدون زورآزمایی، امکانپذیر نیست؛ امّا معنایش این نیست که در انقلاب حتماً بایستی اغتشاش و شورش و امثال اینها باشد؛ نه، ولی هر شورش و هر اغتشاش و هر تهیّج عام و توده‏ای هم معنایش انقلاب نیست؛ هر تحوّلی هم معنایش انقلاب نیست؛ انقلاب آن‏جایی است که پایه‏های غلطی برچیده می‏شود و پایه‏های درستی به جای آن گذاشته می‏شود. این قدمِ اوّل است. انقلاب که تحقّق پیدا کرد، بلافاصله بعد از آن، تحقّق نظام اسلامی است. نظام اسلامی، یعنی طرح مهندسی و شکل کلّی اسلامی را در جایی پیاده کردن. مثل این‏که وقتی در کشور ما نظام سلطنتی استبدادی فردی موروثی اشرافی وابسته برداشته شد، به جای آن، نظام دینی تقوایی مردمی گزینشی جایگزین می‏شود؛ با همین شکل کلّی که قانون اساسی برایش معیّن کرده، تحقّق پیدا می‏کند؛ یعنی نظام اسلامی. بعد از آن که نظام اسلامی پیش آمد، نوبت به تشکیل دولت اسلامی به معنای حقیقی می‏رسد؛ یا به تعبیر روشن‏تر، تشکیل منش و روش دولتمردان - یعنی ماها - به گونه اسلامی؛ چون این در وهله‏ی اوّل فراهم نیست؛ بتدریج و با تلاش باید به وجود آید. مسؤولان و دولتمردان باید خودشان را با ضوابط و شرایطی که متعلّق به یک مسؤول دولت اسلامی است، تطبیق کنند. یا چنان افرادی - اگر هستند - سر کار بیایند؛ یا اگر ناقصند، خودشان را به سمت کمال در آن جهت حرکت دهند و پیش ببرند. این مرحله سوم است که از آن تعبیر به ایجاد دولت اسلامی می‏کنیم. نظام اسلامی قبلاً آمده، اکنون دولت باید اسلامی شود. دولت به معنای عام، نه به معنای هیأت وزرا؛ یعنی قوای سه‏گانه، مسؤولان کشور، رهبری و همه. مرحله‏ی چهارم - که بعد از این است - کشورِ اسلامی است. اگر دولت به معنای واقعی کلمه اسلامی شد، آن‏گاه کشور به معنای واقعی کلمه اسلامی خواهد شد؛ عدالت مستقر خواهد شد؛ تبعیض از بین خواهد رفت؛ فقر بتدریج ریشه‏کن می‏شود؛ عزّت حقیقی برای مردم به وجود می‏آید؛ جایگاهش در روابط بین‏الملل ارتقاء پیدا می‏کند؛ این می‏شود کشور اسلامی. از این مرحله که عبور کنیم، بعد از آن، دنیای اسلامی است. از کشور اسلامی می‏شود دنیای اسلامی درست کرد. الگو که درست شد، نظایرش در دنیا به وجود می‏آید. بیانات امام خامنه‌ای(مدظله العالی)دردیدار مسؤولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران‏12/9/1379

[14] مخالفین با ولایت فقیه در واقع با اسلام مخالفند. به حرف های آنهایی که برخلاف مسیر اسلام هستند و خودشان را روشنفکر حساب می کنند و می خواهند ولایت فقیه را قبول نکنند، گوش ندهید. اگر چنانچه فقیه در کار نباشد، ولایت فقیه در کار نباشد، طاغوت است یا خدا یا طاغوت. یا خداست یا طاغوت، اگر به امر خدا نباشد، رئیس جمهور با نصب فقیه نباشد، غیر مشروع است، وقتی غیر مشروع شد، طاغوت است، اطاعت او، اطاعت طاغوت است، وارد شدن در حوزه او وارد شدن در حوزه طاغوت است. طاغوت وقتی از بین می رود که به امر خدای تبارک و تعالی یک کسی نصب بشود. شما نترسید از این چهار نفر آدمی که نمی‌فهمند اسلام چه است، نمی‌فهمند فقیه چه است، نمی‌فهمند که ولایت فقیه یعنی چه. آنها خیال می‌کنند که یک فاجعه به جامعه است. آنها اسلام را فاجعه می‌دانند نه ولایت فقیه را. آنها اسلام را فاجعه دانند، ولایت فقیه فاجعه نیست، ولایت فقیه تبع اسلام است. بیانات امام خمینی(ره) 12/7/1358 صحیفه نور جلد9 صفحه253  

[15]  حکومت اسلامی را که از حقوق شما دفاع می کند مستقر و برقرار کنید، به یاوه یاوه گویان گوش ندهید، به حرف‌های قشرهایی که از اسلام هیچ بویی ندیده‌اند و با اسلام مخالفند، با آنها، به حرف‌های آنها گوش ندهید، آنها می‌خواهند ملت را منحرف کنند از مسیر خود، مسیر شما مسیر اسلام است، مسیر شما این است که جمهوری اسلامی را بپا کنید. من رأی به جمهوری اسلامی می‌دهم و از شما تقاضا دارم که رأی به جمهوری اسلامی بدهید نه یک کلمه کم، نه یک کلمه زیاد، جمهوری اسلامی. بیانات امام خمینی در جمع فرهنگیان و دانش آموزان قم 17/12/1357 صحیفه نور جلد5 صفحه181   

[16] جنگ خسته نشوند مردم، جنگ یک چیز خوبی است، البته ما پیشقدم نیستیم، برای جنگ ما پیشقدم نیستم لکن حالائی که به ما تحمیل شده است این یک آثار بزرگی دارد برای نهضت ما. :  بیانات امام خمینی در جمع وعاظ و خطبای مذهبی 14/8/1359 صحیفه نور جلد13 صفحه158 الی 159      

[17] منظور از دولت اسلامی این است که بر اساس آنچه که در دوره‌ی تعیین نظام اسلامی به وجود آمد، یک قانون اساسی درست شد؛ نهادها و بنیانهای اداره‌ی کشور و مدیریت کشور معین شد. این مجموعه‌ی نهادهای مدیریتی، دولت اسلامی است. در اینجا منظور از دولت، فقط قوه‌ی مجریه نیست؛ یعنی مجموع دستگاه‌های مدیریتی کشور که اداره‌ی یک کشور را برعهده دارند؛ نظامات گوناگون اداره کننده‌ی کشور. بیانات امام خامنه‌ای (مدظله العالی)در دیدار دانشجویان کرمانشاه 24/7/1390

[18] واژه "توسعه" (development) از نظر لغوی در زبان انگلیسی، به معنی بسط یافتن، درک کردن، تکامل و پیشرفت است. گرچه این واژه از قرن 14 میلادی برای توضیح برخی پدیده‏های اجتماعی بکار رفته است، لیکن استفاده وسیع از این واژه به ‌عنوان یک چارچوب تحلیلی برای درک پیشرفت جوامع انسانی، به بعد از جنگ جهانی دوم و در دهه‏های 1960-1950 مربوط می‏شود. در آن زمان، این واژه مترادف با نوسازی، رشد، صنعتی شدن و برای تعبیرات و اصطلاحات مشابه به کار می‏رفت. اصطلاح ”توسعه“ به معنای بازسازی جامعه بر اساس اندیشه‌ها و بصیرت‌های تازه است. این اندیشه‌ها و بصیرت‌های تازه در دوران مدرن، شامل سه اندیشه ”علم‌باوری“، ”انسان‌باوری“ و ”آینده‌باوری“ است. به همین منظور باید برای نیل به توسعه، سه اقدام اساسی درک و هضم اندیشه‌های جدید، تشریح و تفضیل این اندیشه‌ها، و ایجاد نهادهای جدید برای تحقق عملی این اندیشه‌ها صورت پذیرد.  برگرفته از: عظیمی، حسین(1371)؛ مدارهای توسعه نیافتگی در اقتصاد ایران

با توجه به گستردگی مفهوم توسعه، این مفهوم در شاخه های متعددی  تقسیم بندی می شود که شامل توسعه اقتصادی، توسعه سیاسی، توسعه اجتماعی، توسعه فرهنگی و غیره است که مجموع اینها شاخص های یک جامعه توسعه یافته را تشکیل می دهد.

[19] مجموعه باید و نباید های که شریعت برای به تعالی رسیدن انسان در نظر گرفتن است و انسان مکلف به انجام آنها می باشد. جزوه بررسی اجمالی تأثیر بنگاه های وقف محور بر نهادهای متکّفل تربیت ص 8

[20] دستور کار قطعی نظام جمهوری اسلامی، دنبال کردن الگوی پیشرفت ایرانی – اسلامی می‌باشد. بیانات امام خامنه ای(مدظله العالی) 5/5/1391 .     ما باید پیشرفت را با الگوی اسلامی - ایرانی پیدا کنیم. این برای ما حیاتی است. بیانات امام خامنه ای(مدظله العالی) 25/2/1386 در دیدار دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد

[21] جامعه‌ی اسلامی یعنی چه؟ یعنی جامعه‌ای که در آن، آرمانهای اسلامی، اهداف اسلامی، آرزوهای بزرگی که اسلام برای بشر ترسیم کرده است، تحقّق پیدا کند. جامعه‌ی عادل، برخوردار از عدالت، جامعه‌ی آزاد، جامعه‌ای که مردم در آن، در اداره‌ی کشور، در آینده‌ی خود، در پیشرفت خود دارای نقشند، دارای تأثیرند، جامعه‌ای دارای عزت ملی و استغنای ملی، جامعه‌ای برخوردار از رفاه و مبرای از فقر و گرسنگی، جامعه‌ای دارای پیشرفتهای همه‌جانبه - پیشرفت علمی، پیشرفت اقتصادی، پیشرفت سیاسی - و بالاخره جامعه‌ای بدون سکون، بدون رکود، بدون توقف و در حال پیشروی دائم؛ این آن جامعه‌ای است که ما دنبالش هستیم. البتّه این جامعه تحقّق پیدا نکرده، ولی ما دنبال این هستیم که این جامعه تحقّق پیدا کند. پس این شد هدف اصلی و مهمِ میانه‌ی ما.

چرا می‌گوئیم میانه؟ به خاطر اینکه این جامعه وقتی تشکیل شد، مهمترین مسئولیّت این جامعه این است که انسانها بتوانند در سایه‌سار چنین اجتماعی، چنین حکومتی، چنین فضائی، به کمال معنوی و کمال الهی برسند؛ که: ما خلقت الجنّ و الانس الّا لیعبدون؛ انسانها به عبودیّت برسند. لیعبدون را معنا کردند به لیعرفون . این معنایش این نیست که عَبَدَ به معنای عَرَفَ است - عبادت به معنای معرفت است - نه؛ بلکه به معنای این است که عبادت بدون معرفت معنی ندارد، امکان ندارد، عبادت نیست. بنابراین جامعه‌ای که به عبودیت خدا می‌رسد، یعنی به معرفت کامل خدا میرسد، تخلّق به اخلاق‌الله پیدا می‌کند؛ این، آن نهایت کمال انسانی است. بنابراین هدف نهائی، آن است؛ و هدف قبل از آن، ایجاد جامعه‌ی اسلامی است، که هدف بسیار بزرگ و بسیار والائی است. خب، وقتی یک چنین جامعه‌ای به وجود آمد، زمینه برای ایجاد امّت اسلامی، یعنی گسترش این جامعه هم به وجود خواهد آمد؛ که حالا آن مقوله‌ی دیگری و بحث دیگری است. بیانات امام خامنه‌ای(مدظله العالی) در دیدار دانشجویان کرمانشاه 24/7/1390   

[22] موضوعات جهت‌ساز؛ به موضوعاتی اطلاق می‌شود که به دلیل ارتباطشان با شخصیّت افراد، ذهنیّت جامعه به آن‌ها مشغول شده و به دنبال پاسخی متناسب برای آن می‌باشد. جزوه هرم اوّل الگوی پیشرفت اسلامی صفحه 9

[23] اوّلین نقشه راه تولید الگوی پیشرفت اسلامی عامل اصلی تصمیم‌گیری افراد را که تصرّف در آنها در حوزه اختیارات غیر معصومین است، نگرش می­داند. و معتقد است برای تغییر در تصمیم‌گیری افراد باید نظام نگرش‌های مؤثّر بر تصمیم‌گیری افراد را تغییر داد. در واقع ایده محوری این نقشه راه یعنی پردازش موضوعات جهت‌ساز راهی برای تصرّف در نگرش‌ها می­باشد.

[24] تحوّل، سنت الهى است در زندگى بشر . با او سینه به سینه نباید شد؛ از او استقبال باید کرد. باید تحوّل را مدیریّت کرد، تا به پیشرفت بینجامد.             بیانات امام خامنه ای(مدظله العالی) در دیدار دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد  25/2/1386   

[25] اوّلین نقشه راه الگوی پیشرفت اسلامی، سندی علمی و کاربردی است که به منظور مدیریّت تحوّلات برای تولید، تفاهم و تحقق الگوی پیشرفت اسلامی تولید شده است. در حال حاضر پیش نویس چهارم آن که در بهمن ماه 1390 تولید شده است در درسترس نخبگان می‌باشد. جزوه الگوی بهبود مستمَر فضای حاکم بر نهادهای متکفّل تربیت صفحه 9